Sau khi tìm hiểu quá khứ và tương lai của nhân loại qua hai cuốn sách gây tiếng vang là Sapiens và Homo deus, Yuval Noah Harari đi sâu vào các vấn đề “ngay tại đây” và “ngay lúc này”, tức các sự kiện hiện tại và tương lai gần nhất của xã hội loài người.

Những triển vọng đầy hứa hẹn của công nghệ sẽ được đưa ra bàn luận bên cạnh những hiểm họa như “đứt gãy” do công nghệ gây ra, việc kiểm soát thế giới bên trong dẫn tới sự sụp đổ của hệ thần kinh hay “tự do trong khuôn khổ”. Chính trị và tôn giáo có còn bắt tay nhau như trong quá khứ hay sẽ thao túng con người theo những cách riêng rẽ, mới mẻ hơn? Và những vấn đề toàn cầu ấy liên quan mật thiết tới hành vi và đạo đức của từng cá nhân riêng lẻ như thế nào? Xét cho cùng, những thách thức lớn nhất và những lựa chọn quan trọng nhất của ngày nay là gì? Ta cần chú ý đến điều gì? Ta nên dạy con cái ta những gì?

“Cuộc khủng hoảng sinh thái đang lấp ló, mối đe dọa của các loại vũ khí hủy diệt hàng loạt [] và sự trỗi dậy của các công nghệ đột phá mới” là những nỗi lo không của riêng ai; và Harari sẽ đồng hành cùng bạn trên con đường bóc tách từng vấn đề một cách thấu đáo.

1e11ba03e8cdc5aa0a2574c7cfbe66ee1668563896.jpeg

21 Bài Học Cho Thế Kỷ 21

"Khi cuốn sách này xuất bản lần đầu, nó làm dấy lên những cuộc tranh cãi gay gắt. Những tư tưởng hiện hành, như thể bị ngỡ ngàng, đã chống lại ngay từ đầu với một sức mạnh đến mức, trong một thời gian, chúng tôi hầu như không thể nào lên tiếng trả lời được." - Lời tựa

Thế nào là một sự kiện xã hội? Các quy tắc về sự quan sát các sự kiện xã hội; Các quy tắc về sự phân biệt giữa cái bình thường và cái bệnh lí; Các quy tắc về sự cấu tạo các loại hình xã hội; Các quy tắc về việc giải thích các sự kiện xã hội; Các quy tắc về việc tổ chức luận cứ chứng minh và các đặc điểm tổng quát của phương pháp này: Sự độc lập mặt-đối-mặt của nó với bất cứ nền triết học nào, tính khách quan, đặc điểm xã hội học của nó… xã hội học như là môn khoa học tự trị. Cuộc chinh phục tính tự trị này là bước tiến bộ quan trọng nhất vẫn còn phải làm đối với môn xã hội học. Quyền uy lớn hơn của môn xã hội học có tính thực tiễn như thế.

Người ta ít có thói quen xử lý các sự kiện xã hội một cách khoa học đến mức một số mệnh đề trong cuốn sách Các Quy Tắc Của Phương Pháp Xã Hội Học có thể làm cho độc giả ngạc nhiên. Thế nhưng, nếu có một bộ môn khoa học nghiên cứu về các xã hội, thì ta buộc phải không chờ đợi ở nó một lời giải thích dông dài đơn giản về các tiên kiến (préjugés) truyền thống, đúng hơn, nó phải làm cho chúng ta thấy được các sự vật theo cách nhìn khác với người bình thường; bởi lẽ mục đích của bất cứ bộ môn khoa học nào cũng là tạo ra những sự khám phá, và mọi sự khám phá như thế ít nhiều gây xáo trộn các ý kiến đã được chấp nhận.

Vì thế, nếu trong bộ môn xã hội học người ta không gán cho cảm thức thông thường (sens commun) một uy quyền mà từ lâu không thấy có trong các bộ môn khoa học khác - và người ta cũng không rõ từ đâu mà uy quyền ấy lại có thể xuất hiện trong khoa học - thì nhà khoa học phải cương quyết không để mình rụt rè trước những kết quả đạt được trong các công trình nghiên cứu của mình, miễn sao các công trình nghiên cứu ấy được tiến hành một cách có phương pháp. Nếu đi tìm sự nghịch lý là công việc của nhà ngụy biện, thì trốn tránh sự nghịch lý, khi nó bị các sự kiện áp đặt, lại là công việc của một đầu óc không có dũng khí và thiếu niềm tin trong khoa học.

Émile Durkheim (15/4/1858 – 15/11/1917) là nhà xã hội học nổi tiếng người Pháp, người đặt nền móng xây dựng chủ nghĩa chức năng và chủ nghĩa cơ cấu; người đã góp công lớn trong sự hình thành bộ môn xã hội học và nhân chủng học. Những công sức của ông trong việc thực hiện và biên tập tạp chí L’Année Sociologique đã giúp xây dựng xã hội học thành một môn khoa học xã hội được chấp nhận trong giới hàn lâm. Trong suốt cuộc đời mình, Durkheim đã thực hiện rất nhiều bài thuyết trình và cho xuất bản vô số sách xã hội về các chủ đề như giáo dục, tội phạm, tôn giáo, tự tử và nhiều mặt khác của xã hội. Ông được coi là một trong những nhà sáng lập môn xã hội học.

356ea30d7bfc220ec26d7752eade0a5a1716952108.jpg

Các Quy Tắc Của Phương Pháp Xã Hội Học

“Chúng tôi ăn rừng” là một công trình nghiên cứu dân tộc học kinh điển của GS Georges Condominas, xuất bản năm 1957, dựa trên tư liệu ông ghi chép khi sống với dân làng Sar Luk trên cao nguyên miền Trung, Việt Nam. Tác phẩm được đón nhận nồng nhiệt và được in ở một nhà xuất bản danh tiếng nhất nước Pháp, nhà Mercure de France, nơi chỉ chuyên in những tác phẩm văn học của các nhà văn Pháp nổi tiếng nhất.

Nhà dân tộc học nổi tiếng Claude-Lévi Strauss đã nói: "Chúng tôi ăn rừng đã đánh dấu sự đăng quang trong nền văn học dân tộc học của một thể loại hoàn toàn mới, nổi bật vì sự gắn bó và hiện thực bản địa, sâu sắc hơn tất cả những gì đã từng có trước nay".

Năm 1948-1949, khi mới 27 tuổi, G. Condominas đã đến sống lâu dài với dân làng Sar Luk, quan sát và tìm hiểu tại chỗ, không qua phiên dịch, về cuộc sống của những người Mnông Gar ở đây. Cách thức nghiên cứu coi “dân tộc học như một nghệ thuật sống” đã giúp ông có được những công trình viết nổi tiếng.

Người Mnông Gar, cũng như phần lớn những người miền núi Tiền - Đông Dương, “ăn rừng” theo cách nói của họ, nghĩa là họ canh tác bằng cách đốt rẫy. Georges Condominas đã đến với dân làng Sar Luk ở Tây Nguyên chia sẻ cuộc sống cùng họ trong suốt một năm tương ứng với một chu kỳ nông nghiệp trọn vẹn và đã mô tả lại trải nghiệm đó của ông trong cuốn sách này. Từ cuộc hiến tế trâu trong đám tang của Taang - Jieng - Còng, đám cưới của Jaang, vụ tự tử của anh chàng Tieng đẹp trai, đến Lễ Đất lớn, ta cùng sống với ông cho đến khi kết thúc năm Đá - Thần Gôo... 

Bên cạnh một công trình nghiên cứu lý thuyết về cấu trúc của một xã hội, ông đã cung cấp trong cuốn sách này một bức tranh càng chính xác và tỉ mỉ về cách sống của những  con người cấu thành xã hội đó, và cái cách họ thực hiện sự tồn tại của chính “mẫu hình” văn hóa đó bằng những thí dụ cụ thể rút ra từ thực tế hằng ngày. Chẳng hạn, ở đây không đưa ra một lễ Tâm Bôh Mnông Gar lý thuyết, mà trình bày một lễ Trao đổi hiến sinh trâu cụ thể có ngày tháng và được đặt lại trong bối cảnh cuộc sống thường ngày – cuộc trao đổi giữa Baap Can và Ndêh: tức có phong phú thêm những chi tiết nằm ngoài chủ đề chính.

Tương tự, cuốn sách không phác thảo một lược đồ hôn nhân điển hình của người Mnông Gar, mà kể lại đám cưới của Srae và Jaang đã diễn ra như thế nào, với mọi tình tiết cụ thể.

400485f8dcb817ff5cbcd271934604921730514902.jpg

Chúng Tôi Ăn Rừng

Cuốn sách “Cộng Đồng Tưởng Tượng: Suy Nghĩ Về Nguồn Gốc Và Sự Lan Truyền Của Chủ Nghĩa Dân Tộc” của tác giả Benedict Anderson là một tác phẩm nghiên cứu nổi tiếng với sự thâm nhập đáng kinh ngạc vào nguồn gốc, sự phổ biến và tác động của chủ nghĩa dân tộc đối với thế giới hiện đại. Cuốn sách đã nhận được nhiều lời khen ngợi từ các nhà phê bình uy tín và được coi là một trong những tác phẩm quan trọng nhất về chủ nghĩa dân tộc.

Bản dịch tiếng Việt, dựa trên nguyên bản tiếng Anh năm 2006, đã được bổ sung với hơn 30 phiên bản dịch trên thế giới. Điều này chứng tỏ sức ảnh hưởng to lớn của cuốn sách trong cộng đồng nghiên cứu quốc tế. Tác giả đã mở ra một loạt các chương mới, bổ sung kiến thức và quan điểm, giúp độc giả hiểu rõ hơn về chủ nghĩa dân tộc và vai trò của nó trong xã hội ngày nay.

Với sự phong phú và phức tạp của nội dung, cuốn sách này sẽ tiếp tục là nguồn cảm hứng cho những cuộc trao đổi học thuật sôi động về chủ nghĩa dân tộc và các vấn đề liên quan.

Mặc dù có tầm ảnh hưởng lớn, công trình của Anderson cũng nhận được phản hồi và chỉ trích từ một số học giả. Một số cho rằng ông đã nhấn mạnh quá mức vai trò của chủ nghĩa thực dân và chủ nghĩa nam quyền. Cũng có ý kiến cho rằng khía cạnh tưởng tượng mà Anderson đề cập đến có thể là giả mạo.

Dành cho độc giả ở Việt Nam, cuốn sách của Anderson là một công trình giúp chúng ta suy ngẫm về những tranh luận trong lĩnh vực khoa học xã hội.

Theo Anderson, Việt Nam đang đối diện với một tình huống phức tạp, phải cân nhắc giữa việc bảo vệ độc lập, tự do và bản sắc dân tộc cùng việc duy trì những giá trị truyền thống. Ông nhấn mạnh về tầm quan trọng của “quá khứ bản địa của Việt Nam” và giải thích cách mà các giá trị này được tạo ra và tưởng tượng trong xã hội.

593604c7d8f955892d98b68d988e1e801730863977.jpg

Cộng Đồng Tưởng Tượng - Suy Nghĩ Về Nguồn Gốc Và Sự Lan Truyền Của Chủ Nghĩa Dân Tộc

Đây là một cuốn sách quan trọng mà thiết nghĩ không ai nên bỏ qua, đặc biệt là những bạn trẻ đang trên đường tìm kiếm những con đường hứa hẹn nhất để xây dựng sự nghiệp.

Được viết bởi một chuyên gia lão luyện trong xây dựng chính sách công nghiệp của Hoa Kỳ, cuốn sách khởi đầu bằng việc nêu lên với những mũi nhọn của công nghiệp tương lai (robot, máy người, dữ liệu lớn, nông nghiệp chuẩn xác, kinh tế chia sẻ, bitcoin…), với tất cả những mặt trái và mặt phải của chúng, những nỗi lo lắng (tấn công mạng, robot thống trị con người…), những tia hy vọng (giảm đói nghèo, cơ hội nghề nghiệp mớ).

Cuốn sách đặc biệt thú vị ở phần bàn về địa lý của các thị trường tương lai. Phần này cho thấy việc nắm bắt các xu hướng công nghiệp và dựa vào đó để định hướng chính sách là yếu tố tiên quyết cho sự thành công ở từng quốc gia. Nó cũng cho thấy sự cởi mở xã hội, dân chủ, bình quyền nam nữ, tôn trọng quyền tác giả đóng vai trò quan trọng như thế nào trong việc giữ các quốc gia ở tuyến đầu của sự phát triển. Một cuốn sách đầy hấp lực.

52f00912229398541969cfb3fb56185f1665626390.jpeg

Công Nghiệp Tương Lai

Cuộc Cách Mạng Ngược Trong Khoa Học là tác phẩm Hayek trình bày đầy đủ nhất quan điểm của ông về hệ thống phương pháp luận trong lĩnh vực khoa học xã hội.

Cuốn sách gồm ba phần, tương đương với ba bài luận được ông đăng trên chuyên san Economica trong giai đoạn 1941-1944.

Phần đầu đưa ra những khác biệt nền tảng về đối tượng và phương pháp nghiên cứu giữa lĩnh vực khoa học xã hội và lĩnh vực khoa học tự nhiên, và lí giải tại sao việc áp dụng một cách mù quáng phương pháp nghiên cứu của lĩnh vực sau vào lĩnh vực đầu - thái độ mà ông gọi là chủ nghĩa duy khoa học (scientism) - lại dẫn đến sai lầm.

Phần hai là một nghiên cứu về lịch sử tư tưởng của chủ nghĩa duy khoa học. Hayek chỉ ra rằng cái nôi của sự ngạo mạn duy khoa học là Trường Đại học Bách khoa Paris; Saint-Simon là người ươm mầm các ý tưởng của chủ nghĩa này; Auguste Comte và những người theo chủ nghĩa Saint-Simon là những người phát triển và truyền bá tư tưởng.

Phần ba của cuốn sách là một nghiên cứu so sánh tư tưởng của hai triết gia thế kỉ XIX, Georg Wilhelm Friedrich Hegel, người Đức, và Auguste Comte, người Pháp.

Ông cho rằng, mặc dù hai triết gia này rất khác nhau trên phương diện triết học cũng như tuổi đời, họ lại cùng chia sẻ những quan niệm cơ bản của chủ nghĩa duy khoa học, và đó là nguyên nhân khiến cho triết lí về nhà nước toàn trị của họ tương tự.

ad85cfbefc5229a4814391d7aa20c3ca1714012761.jpg

Cuộc Cách Mạng Ngược Trong Khoa Học

Claude Lévi-Strauss là một nhà nhân học người Pháp đã có ảnh hưởng lớn lên ngành khoa học xã hội và nhân văn thế giới trong nửa sau của thế kỉ 20 với phương pháp phân tích cấu trúc (analyse structurale) mà ông đã chủ yếu dựa vào âm vị học cấu trúc (phonologie structu-rale) để lập ra rồi ứng dụng vào nghiên cứu của ông vô cùng đồ sộ, với hơn hai mươi cuốn sách và hơn hai trăm bài viết!

[...] ảo tưởng về tôtem chủ yếu là điều này: một triết gia không biết gì về dân tộc học như Bergson, và một triết gia khác, sống vào một thời đại trong đó khái niệm định chế tôtem còn chưa thành hình, đã có thể, trước các chuyên gia đương đại, và, trong trường hợp của Rousseau, trước ngay cả sự “phát hiện” ra định chế tôtem, thâm nhập bản chất của các tín ngưỡng và các tập tục mà họ không quen thuộc, hay còn chưa có ai tìm cách thiết lập sự hiện hữu.

[…] Do sự kì dị mà người ta gán cho nó, và lại còn bị các diễn giải của các nhà quan sát và các tư biện của các lí thuyết gia cường điệu, định chế tôtem đã được dùng, trong một thời gian, để tăng cường sự căng thẳng tác động trên các định chế nguyên thủy nhằm tách chúng với các định chế của chúng ta.

76bc9bee8805d3c006daad07ea1c8eee1724293027.jpg

Định Chế Tôtem Hiện Nay

Đông Phương luận liên quan chặt chẽ đến các động năng đầy hỗn độn trong lịch sử đương đại. Vì vậy, trong sách, tác giả đã nhấn mạnh rằng chữ “Phương Đông” và khái niệm “Phương Tây” không có tính ổn định nào về mặt bản thể luận, mỗi từ ấy đều do cố gắng của con người tạo ra, một phần là để khẳng định,  một phần là để nhận dạng “Cái Khác” hay ‘Kẻ Khác”. Những hư cấu tuyệt đỉnh đó đã dễ dàng bị người ta thao túng và bị vận dụng nhằm mục đích điều khiển những cơn mê đắm tập thể, điều này là rõ ràng hơn bao giờ hết trong thời đại chúng ta, khi mà việc kích động nỗi sợ, lòng căm thù, sự ghê tởm, cùng với lòng tự cao và sự ngạo mạn đang trỗi dậy trở lại - phần lớn điều này liên quan đến một bên là đạo Hồi và người Arập còn bên kia là “chúng ta”, người phương Tây - đang diễn ra trên bình diện lớn. 

Trang đầu của Đông Phương luận mở ra với việc mô tả Nội chiến Libăng nổ ra năm l975 và kết thúc năm l990, nhưng bạo lực và đổ máu vẫn tiếp tục cho đến phút này. Đã có thất bại của tiến trình hòa bình Oslo, cuộc nổi dậy thứ hai của nhân dân Palestine (intifada) và nỗi thống khổ khủng khiếp của họ khi Israel lại xâm lược vùng Bờ Tây và dải Gaza bằng máy bay F-l6 và trực thăng Apache liên tục tấn công các thường dân không được bảo vệ như là một phần của cuộc trừng phạt tập thể từ phía Israel. Hiện tượng đánh bom tự sát đã xuất hiện với hậu quả tàn phá ghê gớm, mà đặc biệt khủng khiếp và bi thảm như trong sách Khải Huyền dĩ nhiên là vụ 11/9 và hệ quả của nó là các cuộc chiến của Mĩ tại  Afghanistan và Iraq. Khi tôi viết các dòng này, cuộc xâm lược đế quốc và chiếm đóng phi pháp không được chuẩn thuận của Anh và Mĩ ở Iraq vẫn đang được tiến hành, mà hệ quả nhãn tiền là sự tàn phá về vật chất, bất ổn về chính trị và thêm những cuộc xâm lược mới thật sự khủng khiếp. Tất cả những điều này là một bộ phận của cái được giả định là xung đột của các nền văn minh, không kết thúc, không khoan nhượng, không thể sửa chữa hoặc giảm thiểu được.

Đông Phương Luận là một sự phân bổ nhận thức địa chính trị vào các văn bản về mĩ học, học thuật, kinh tế, xã hội học, lịch sử và ngôn ngữ học. Đông Phương luận là sự bàn sâu không chỉ về một sự phân biệt cơ bản về địa lí (thế giới được chia ra thành 2 nửa không ngang bằng nhau là phương Đông và phương Tây) mà còn là một loạt những mối “quan tâm” mà Đông phương luận không những tạo ra mà còn duy trì thông qua các phương tiện như khám phá học thuật, tái dựng ngôn ngữ, phân tích tâm lí, mô tả cảnh quan và xã hội học.

Edward Wadie Said (1935 – 2003) là nhà phê bình văn học nổi tiếng mang quốc tịch Mỹ. Các tác phẩm của ông có ảnh hưởng trên nhiều phương diện, đặc biệt là chính trị. Những tác phẩm chính: Out of place; Beginnings; Culture and imperialism.

2cdb8804a1288f12b4d95b2956e238da1725675527.jpg

Đông Phương Luận

Xuất bản lần đầu tiên năm 1956, Giới Tinh Hoa Quyền Lực là tác phẩm kinh điển về khoa học xã hội và phê bình xã hội của nhà xã hội học uy tín C. Wright Mills. Qua những phân tích toàn diện và phê bình sắc sảo, tác phẩm chỉ ra rõ cấu trúc quyền lực tại Mỹ là đi theo mô hình ba gọng kìm ăn khớp chặt chẽ với nhau, bao gồm: giới quân sự, giới doanh nghiệp và giới chính trị.

John H. Summers, của tờ The New York Times đã nhận xét: “Khi lần đầu ra mắt độc giả cách đây 50 năm, Giới tinh hoa quyền lực như một quả bom nổ tung giữa nền văn hóa vốn đã không còn lành lặn bởi nỗi lo âu hiện sinh và sự sợ hãi chính trị. […] Cuốn sách có thể nói là một cuộc luận chiến gay gắt chống lại “chủ nghĩa đa nguyên lãng mạn” vốn gắn chặt trong lý thuyết phổ biến của nền chính trị Mỹ.”

Trong lần tái bản năm 2000, Alan Wolfe đã cập nhật và minh họa thêm những thay đổi diễn ra từ năm 1956 ở phần Lời bạt. Đồng thời, Wolfe cũng khám phá các dự báo mà trước đây chưa nói tới, luận bàn về những thay đổi cơ bản trong chủ nghĩa tư bản Mỹ, từ sự cạnh tranh toàn cầu căng thẳng tới những thay đổi công nghệ nhanh chóng và thị hiếu thường thay đổi của người tiêu dùng.

Không đơn thuần mô tả chính xác thực tại nước Mỹ vào thời điểm cuốn sách ra mắt, Giới tinh hoa quyền lực còn phân tích tính dân chủ của xã hội Mỹ trên thực tế trong tương quan với lý thuyết – một vấn đề đến nay vẫn nguyên tầm quan trọng và gợi nhiều suy tư xa hơn về tương lai cho các thế hệ độc giả.

Những ai muốn tìm hiểu về cấu trúc quyền lực tại Mỹ thế kỷ XX – thời điểm cuốn sách ra đời, cũng như liên hệ tới hiện tại thì nên tìm đọc tác phẩm này.

Bìa sách với ba cây cột đại diện cho ba thành phần của giới tinh hoa quyền lực: giới quân sự, giới doanh nghiệp và giới chính trị.

da25cbfee7c0381731e5201c163da8bf1694656060.jpg

Giới Tinh Hoa Quyền Lực

Khác với nhân học, nhà xã hội học không đi tìm hiểu những xã hội khác lạ, mà thường say mê với cái quen thuộc. Đôi khi các nhà xã hội học khảo sát những thế giới mà trước đây họ chưa biết, như các khu ghetto nội đô, các giáo phái, hay thế giới riêng tư đằng sau tiền cảnh của các bác sĩ phẫu thuật, tướng lĩnh quân sự v.v. Song các nhà xã hội học cũng thường khảo sát những lĩnh vực hành vi vốn quen thuộc đối với họ và với hầu hết những người trong xã hội của họ, thông qua hoặc kinh nghiệm trực tiếp hoặc qua báo chí. Sự độc đáo là nhãn quan xã hội học giúp ta nhìn cái đã quen thuộc - thậm chí nhàm chán - dưới một ánh sáng mới mẻ và thanh tân. Đấy chính là niềm vui và sự hào hứng mà xã hội học mang lại. “Đó không phải là sự hào hứng khi đến một nơi hoàn toàn mới lạ, mà đúng hơn là sự hào hứng trong việc tìm ra rằng cái quen thuộc đã mang một ý nghĩa khác hẳn. Sức quyến rũ mê hồn của xã hội học là ở thực tế này: cách nhìn của nó khiến cho ta thấy được chính cái thế giới mà suốt đời chúng ta đã và đang sống dưới một ánh sáng mới”. Các nhà xã hội học nỗ lực tiếp cận cái thế giới mà chúng ta coi là đương nhiên, và xem nó như thể đó là một lĩnh vực mới, chưa hề được khám phá. Họ nhìn sâu xa hơn những động cơ và lí giải chính thức mà người ta đưa ra về niềm tin và hành vi của mình.

Peter L. Berger (1929-2017) là người Mỹ gốc Áo, giáo sư xã hội học tại trường Đại học New School for Social Research, Đại học Rutgers và Đại học Boston (Mỹ). Lĩnh vực học thuật chính của ông là xã hội học về tôn giáo, xã hội học về nhận thức và lí thuyết xã hội học.

1cd2c4ca7345664d9869d351dcde23751675477455.jpeg

Lời Mời Đến Với Xã Hội Học

Luận về biếu tặng (1925) là tác phẩm thuộc hàng kinh điển của Marcel Mauss. Trong cuốn sách nhỏ này, ông đã lập luận rằng những món quà không bao giờ “miễn phí”. Lịch sử của con người là lịch sử của những lần trao đổi quà tặng qua lại, và điều này vượt qua mọi ranh giới giữa vật chất và tinh thần. Món quà, ngoài giá trị của chính nó, còn bao hàm nhiều giá trị khác như về danh dự, địa vị, thậm chí còn giống như một sự thách thức đối với người nhận quà. Chính mối quan hệ giữa món quà và người tặng đã tạo ra nghĩa vụ “đáp trả” của người nhận.

Luận về biếu tặng của Marcel Mauss có lẽ là công trình nổi tiếng và khó hiểu bậc nhất trong ngành nhân học xã hội. Nó hấp dẫn người đọc đến mức nhà nhân học lừng danh Claude Lévi-Strauss đã phải thú nhận: “Ít người có thể đọc Luận về biếu tặng mà không cảm thấy cả loạt cảm xúc mà Malebranche đã miêu tả khi nhắc đến lần đầu tiên khi ông đọc Descartes: tim đập mạnh, đầu nóng lên, và tinh thần bị xâm chiếm bởi một xác tín còn chưa rõ lắm, nhưng mãnh liệt, là mình đang chứng kiến một sự cố quyết định của tiến triển khoa học”.

Cũng theo Lévi-Strauss, ảnh hưởng của Mauss không phải chỉ giới hạn trong các nhà dân tộc chí mà không người nào có thể nói rằng mình thoát khỏi, mà còn tác động đến các nhà ngữ học, tâm lý học, sử học về tôn giáo và các nhà Đông Phương học. Lévi-Strauss cũng nhận ra vài âm vang như thế nơi nhiều nhà nhân học Anh-Mỹ lớn như Radcliffe-Brown, Malinowski, Evans-Princhard, Firth, Herkovits, Lloyd Warner, Redfield, Kluckhohn, Elkin, Held.

Mục đích của văn bản nhằm cho thấy sự tồn tại, tính phổ biến và sự phức tạp của hiện tượng chuyên biệt này thông qua một nghiên cứu dân tộc chí so sánh về các đảo và các duyên hải của Thái Bình Dương (Polynesia, Melanesia, Tây-Bắc châu Mỹ) cũng như trong các nền pháp luật Ấn-Âu cổ (Roma, Ấn Độ, Germany).

Marcel Mauss (1872-1950) là nhà xã hội học người Pháp, người học trò, người cháu của Émile Durkheim. Ông thường được coi là “cha đẻ của ngành nhân học Pháp” với bài viết nổi tiếng đăng trên Année sociologique  (Năm xã hội học): Luận về biếu tặng. Lĩnh vực hoạt động và nghiên cứu của ông đi giữa ranh giới của xã hội học và nhân học. Những phân tích của Marcel Mauss về ma thuật, sự hi sinh và biếu tặng có nhiều ảnh hưởng đối với nhiều nhà xã hội học, nhà nhân học sau này, đặc biệt là Claude Lévi-Strauss.

4fb5824105a2ff24820286e2e52bffbd1718441959.jpg

Luận Về Biếu Tặng

Tại sao rất nhiều người trong chúng ta thừa cân trong khi đều biết rằng tình trạng đó không hề tốt cho sức khỏe? Tại sao chúng ta lại quá chú trọng đến vấn đề “Người bạn đời lý tưởng”? Tại sao hình ảnh bà mẹ cho con bú lại bị cho là phản cảm trong khi những pha đấu súng, bắn giết lẫn nhau trên sóng truyền hình lại không bị cho là như vậy? Và trên hết, điều gì đã khiến chúng ta, những cư dân cùng sống trên hành tinh này, lại khác nhau nhiều đến như vậy? Câu trả lời nằm trong “mật mã văn hóa”.

Trong cuốn sách Mật mã văn hóa, nhà nhân chủng học văn hóa và là chuyên gia marketing được cả thế giới ngưỡng mộ, Clore Rapaille, đã lần đầu tiên tiết lộ những kĩ thuật và kinh nghiệm ông đã sử dụng để giúp hàng chục công ty trong Fortune 100 tăng trưởng lợi nhuận và đạt được thành công mong muốn.

Khái niệm mang tính đột phá của Rapaille là chúng ta đang sống trong một hệ thống các quy tắc ngầm của các mật mã. Mật mã văn hóa là định nghĩa vô thức mà chúng ta gán cho bất kì một khái niệm cụ thể nào – một nhóm máu, một chiếc xe, một mối quan hệ hay thậm chí là một đất nước. Đó là thứ tạo nên sự khác biệt giữa các dân tộc, khiến chúng ta hình thành nên những người Anh, người Mỹ hay người Việt Nam tùy thuộc vào nền văn hóa mà chúng ta được nuôi dạy.

Rapaille đã sử dụng Mật mã văn hóa để giúp Chrysler xây dựng thành công thương hiệu xe ô tô PT Cruiser – dòng xe có buổi ra mắt thành công nhất tại Mỹ trước đây.

Ông cũng đã sử dụng nó để giúp Procter & Gamble thiết kế chiến dịch quảng cáo cho cà phê Folger – một trong những chiến dịch lâu dài và thành công nhất trong lịch sử của ngành quảng cáo. Mật mã văn hóa còn được Rapaille sử dụng để giúp các công ty khác nhau như GE, AT & T, Boeing, Honda, Kellogg và L’Oréal cải thiện sản phẩm ngay tại quê nhà và ở các nước khác.

Hiểu rõ về những mật mã này sẽ giúp ta giải mã được động cơ hành động của con người trên khắp thế giới, cho ta một lăng kính mới đầy sâu sắc về thế giới xung quanh.

Một khi bạn đã biết về mật mã, tất thảy sẽ không còn như trước nữa.

Tủ Sách

21 Bài Học Cho Thế Kỷ 21

Yuval Noah Harari

Các Quy Tắc Của Phương Pháp Xã Hội Học

Émile Durkheim

Chúng Tôi Ăn Rừng

Georges Condominas

Cộng Đồng Tưởng Tượng - Suy Nghĩ Về Nguồn Gốc Và Sự Lan Truyền Của Chủ Nghĩa Dân Tộc

Benedict Anderson

Công Nghiệp Tương Lai

Alec Ross

Cuộc Cách Mạng Ngược Trong Khoa Học

Friedrich August Hayek

Định Chế Tôtem Hiện Nay

Claude Lévi - Strauss

Đông Phương Luận

Edward Wadie Said

Giới Tinh Hoa Quyền Lực

C. Wright Mills

Lời Mời Đến Với Xã Hội Học

Peter L. Berger

Luận Về Biếu Tặng

Marcel Mauss

Mật Mã Văn Hóa

Clotaire Rapaille